Có những đêm giao thừa chỉ cách nhau vài múi giờ, nhưng lại xa nhau cả một chặng đời. Đó là lúc ở quê nhà, bánh chưng được đặt lên mâm cúng, còn nơi xứ tuyết xa xôi, những du học sinh Việt Nam chỉ biết lặng lẽ ôm nỗi nhớ nhà trong cái lạnh cắt da. Du học Nga, với nhiều người, không chỉ là hành trình tri thức – đó còn là hành trình trưởng thành trong cô đơn, là bài học đầu tiên về sự xa cách và yêu thương.
Những mùa Tết không có nhà
Tết – đối với người Việt – không chỉ là thời khắc chuyển giao năm cũ sang năm mới. Đó là khoảnh khắc của đoàn viên, là mâm cơm có đủ ba thế hệ, là tiếng cười vang từ gian bếp đến hiên nhà. Nhưng với những bạn trẻ đang du học Nga theo diện học bổng chính phủ, học bổng hiệp định hay học bổng nhà nước, Tết lại hiện lên dưới một dáng hình khác – âm thầm, lạnh giá, và đầy khắc khoải.
Đặng Thị Thu Nga, sinh viên ngành Kỹ thuật môi trường nước tại Đại học Nông nghiệp Quốc gia Nga, vẫn nhớ như in cái Tết đầu tiên xa quê. Nga là một trong những du học sinh nhận học bổng Nga toàn phần, lên đường từ cuối năm 2016. Cái lạnh Mát-xcơ-va ngày giáp Tết dường như khiến nỗi nhớ nhà càng thêm rõ nét. Không còn tiếng pháo nổ, không còn sắc đào thắm ven đường, chỉ có mình Nga, cùng vài người bạn, lặng lẽ dõi theo hình ảnh quê nhà qua màn hình điện thoại.
“Tụi em thường đợi đúng 8 giờ tối bên này để gọi về Việt Nam, đón giao thừa cùng gia đình. Nhưng mỗi lần nghe tiếng bố mẹ vọng qua màn hình nhỏ xíu, em lại thấy cổ họng nghẹn lại”, Nga kể. Không ít lần, những cuộc gọi đêm 30 kết thúc bằng tiếng khóc thút thít, rồi mọi người dỗ nhau cười cho qua.
Tự tạo cái Tết mang hương vị Việt
Dù xa quê, các du học sinh tại Nga vẫn cố gắng giữ gìn nét văn hóa Tết truyền thống. Những trường đại học Nga có đông sinh viên Việt thường tổ chức các buổi tiệc tất niên nho nhỏ, nơi mỗi bạn đều góp một phần nhỏ bé của quê nhà – một gói bánh chưng từ chợ Việt, một cành hoa đào tự làm từ giấy màu, một câu đối in từ máy tính rồi nhuộm mực đỏ như ngày còn ở tiểu học.
“Chợ Việt bên này đủ lắm, từ bánh chưng, xôi, giò, cho đến các loại mứt, chỉ cần muốn là có thể nấu một bữa Tết đúng chuẩn”, Nga chia sẻ. Không khí tất niên nơi đất khách không rộn ràng như quê nhà, nhưng đầy ấm áp. Các bạn cùng nhau nấu nướng, bày biện, lì xì cho nhau, và đón năm mới bên nhau trong tuyết trắng.
Với Vũ Thùy Trang – hiện đang theo học thạc sĩ Báo chí tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Tula – những cái Tết xa nhà là cơ hội để gắn kết cộng đồng du học sinh Việt, tạo nên một mái nhà chung nhỏ bé giữa trời Âu lạnh giá. “Năm ngoái, mình cùng các bạn đi nhặt cành phong để làm đào giả, dán giấy màu, treo đèn nhấp nháy. Đêm 30 tụi mình bày mâm ngũ quả, xem Táo Quân qua VTV4 và hát hò tới tận khuya. Có thể không đủ đầy, nhưng rất thật và rất tình”, Trang kể.
Nỗi nhớ chưa bao giờ vơi
Không phải ai cũng dễ dàng thích nghi với môi trường mới. Tiếng Nga khó, phong tục tập quán khác biệt, thời tiết khắc nghiệt, và sự đơn độc thường trực. Dù nhận học bổng hiệp định hay tự túc học phí, thì nỗi nhớ nhà là điều mà mọi du học sinh Nga đều mang theo bên mình như một phần hành trang không thể gửi lại ở quê hương.
Cái rét âm độ của mùa đông nước Nga chẳng lạnh bằng cảm giác thiếu vắng người thân trong thời khắc sum vầy nhất năm. Nhiều bạn tìm cách xoa dịu bằng việc lao vào học tập, tham gia các hoạt động Đoàn, gắn kết cộng đồng du học sinh. Những lễ tri ân thầy cô người Việt, các buổi giao lưu văn nghệ, hay đơn giản là cùng nhau nấu một nồi canh khổ qua – tất cả trở thành liều thuốc tinh thần quý giá.
Như Đặng Thái Sơn – cựu học sinh chuyên Địa – hiện đang học dự bị tiếng Nga tại Viện A.S. Pushkin, cũng thừa nhận: “Lần đầu đón Tết xa nhà, em không tránh khỏi chạnh lòng. Nhưng rồi em nhận ra, chính những khoảnh khắc ấy làm mình lớn lên. Em hiểu hơn giá trị của mái ấm, của tiếng mẹ gọi về ăn cơm, của mâm cơm ngày Tết mà ngày xưa hay lơ đãng bỏ qua.”
Trưởng thành từ những mùa xuân xa xứ
Mỗi cái Tết đi qua là thêm một lần các du học sinh tại Nga nhận ra giá trị thực sự của quê hương. Họ trưởng thành không chỉ trong kiến thức, mà còn trong suy nghĩ, trong tình cảm dành cho gia đình và cội nguồn. Những mùa xuân xa xứ không làm nguôi đi tình yêu quê hương, mà chính là chất xúc tác giúp tình cảm ấy lớn lên từng ngày.
Ở nơi xa, tiếng đàn, câu hát ngày đầu năm vang lên giữa đêm lạnh – có thể không có pháo hoa rực rỡ, không có bánh chưng nấu bằng bếp củi – nhưng lại có tình thân, có sự gắn kết, có cả hy vọng vào một năm mới tốt lành hơn.
Bởi lẽ, dù ở đâu, chỉ cần còn giữ trong tim hình bóng quê nhà, thì Tết vẫn luôn là Tết – đầy yêu thương và thiêng liêng như thuở ban đầu.