Trong bức tranh đa sắc của giáo dục ngôn ngữ tại Việt Nam hiện nay, giữa tiếng Anh phổ cập và những ngoại ngữ mới nổi như tiếng Hàn, tiếng Nhật, thì tiếng Nga – một ngôn ngữ từng rất phổ biến trong nhiều thập kỷ trước – đang có những nỗ lực để tìm lại vị trí của mình. Dù vẫn còn khiêm tốn về số lượng trường và học sinh theo học, nhưng những bước đi mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy một quyết tâm rõ ràng: đưa tiếng Nga trở lại một cách bền vững, từ bậc tiểu học đến trung học phổ thông.
Không đơn thuần là một môn học, việc khôi phục giảng dạy tiếng Nga còn mở ra cơ hội lớn cho hàng ngàn học sinh Việt Nam tiếp cận các học bổng nhà nước, học bổng chính phủ, đặc biệt là học bổng hiệp định từ Liên bang Nga, để học tập tại những trường đại học Nga danh tiếng.
Tiếng Nga đang được dạy ở đâu tại Việt Nam?
Theo báo cáo mới nhất do Chính phủ trình lên Quốc hội, hiện nay có 13 trường học tại 10 tỉnh, thành phố đang giảng dạy tiếng Nga, trong đó có 1 trường trung học cơ sở và 12 trường trung học phổ thông. Số lượng học sinh đang theo học ngoại ngữ này hiện khoảng 1.200 em – một con số khiêm tốn nếu so với khoảng 12.000 học sinh học tiếng Trung hay hàng triệu học sinh học tiếng Anh.
Các địa phương có giảng dạy tiếng Nga bao gồm: Hà Nội, Hải Dương, Hải Phòng, Hòa Bình, Thái Nguyên, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa và Nghệ An. Đây là những tỉnh từng có truyền thống học tiếng Nga hoặc có mối quan hệ giáo dục lâu dài với Liên bang Nga từ thời Liên Xô.
Từ “hệ 7 năm” đến “hệ 10 năm”: Thay đổi để thích nghi
Trước đây, tiếng Nga được giảng dạy theo hệ 7 năm, bắt đầu từ lớp 6 đến lớp 12. Tuy nhiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng một chương trình học mới theo hệ 10 năm, bắt đầu từ lớp 3. Đây là bước đi chiến lược nhằm tái thiết hệ thống đào tạo tiếng Nga từ sớm, đồng thời tạo nền tảng ngôn ngữ đủ vững chắc để học sinh có thể theo học chương trình đại học bằng tiếng Nga nếu nhận được học bổng Nga.
“Việc xây dựng chương trình dài hơi như vậy nhằm đảm bảo khi các trường có đủ điều kiện và học sinh có nguyện vọng, sẽ không còn rào cản về giáo trình hay khung chương trình”, báo cáo của Chính phủ nhấn mạnh.
Học tiếng Nga để du học: Cơ hội vẫn rộng mở
Trong bối cảnh các ngôn ngữ phổ biến như tiếng Anh đang chiếm ưu thế tuyệt đối trong hệ thống giáo dục, thì nhiều học sinh không khỏi băn khoăn: học tiếng Nga để làm gì? Câu trả lời rõ ràng nhất chính là cơ hội du học Nga.
Hiện nay, mỗi năm Liên bang Nga cấp cho Việt Nam gần 1.000 suất học bổng toàn phần, bao gồm cả học phí, ký túc xá và sinh hoạt phí. Những suất học bổng hiệp định này ưu tiên cho các học sinh, sinh viên có khả năng sử dụng tiếng Nga tốt, đặc biệt là những bạn học tập tại các trường có đào tạo tiếng Nga bài bản từ sớm.
Ngoài ra, việc học tiếng Nga cũng mở ra cơ hội việc làm trong các doanh nghiệp liên doanh Việt – Nga, các tổ chức quốc tế, hay các cơ quan nhà nước có quan hệ hợp tác song phương. Trong bối cảnh Việt Nam và Nga đang đẩy mạnh hợp tác chiến lược trong nhiều lĩnh vực – từ năng lượng, công nghệ đến giáo dục – thì nguồn nhân lực giỏi tiếng Nga sẽ ngày càng trở nên quý giá.
Những thách thức không nhỏ
Mặc dù có nhiều tiềm năng, việc khôi phục tiếng Nga trong hệ thống giáo dục phổ thông vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức.
Trước hết là thiếu giáo viên tiếng Nga trẻ. Đa số giáo viên giảng dạy hiện nay thuộc thế hệ lớn tuổi – những người từng được đào tạo tại Liên Xô cũ. Trong khi đó, thế hệ trẻ dù có du học Nga nhưng ít người chọn nghề dạy học, hoặc không quay trở về Việt Nam sau khi học xong.
Bên cạnh đó, tâm lý phụ huynh và học sinh cũng là một rào cản. Trong khi các ngôn ngữ như tiếng Anh, tiếng Hàn hay tiếng Nhật gắn liền với nhu cầu việc làm thực tế, thì tiếng Nga chưa được nhìn nhận là một lợi thế cạnh tranh rõ rệt trên thị trường lao động hiện nay.
Hướng đi nào cho tiếng Nga trong giáo dục Việt?
Dù vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo vẫn xác định rõ vai trò của tiếng Nga như một ngoại ngữ cần được giữ gìn và phát triển, ít nhất là ở một số trường chuyên biệt, trường có truyền thống hợp tác với Nga. Việc mở rộng giảng dạy từ lớp 3 đến lớp 12 là một cách để khởi động lại quá trình này một cách bài bản và hệ thống.
Ngoài ra, việc học tiếng Nga không chỉ là học một ngoại ngữ. Đó còn là cách để tiếp cận văn hóa Nga, một nền văn hóa có chiều sâu tri thức và ảnh hưởng lớn đến lịch sử phát triển của Việt Nam. Đây cũng là cánh cửa mở ra cho những học sinh có ước mơ chạm tới những trường đại học Nga danh tiếng như Đại học Tổng hợp Moskva (MGU), Đại học Kỹ thuật Bauman, hay Học viện Quan hệ Quốc tế MGIMO – nơi đã đào tạo hàng ngàn cán bộ, trí thức Việt Nam trong suốt nhiều thập kỷ.