Nếu một ngày bạn đặt chân đến Moskva, đứng trước tòa nhà chính tráng lệ của Đại học Tổng hợp Quốc gia mang tên M.V.Lomonosov (MSU), nơi những hành lang trải dài tưởng như vô tận và ký ức phủ kín từng bức tường, liệu bạn có thấy mình nhỏ bé trước một lịch sử vĩ đại? Tôi đã đứng đó, tay nắm tay mẹ, giữa mùa hè nước Nga, và bất chợt thấy thời gian như gấp khúc giữa hai thế hệ.
Một hành trình không bắt đầu từ tôi, mà từ mẹ
Mùa hè năm ấy, tôi cùng mẹ trở lại Nga – nơi mẹ từng theo học bằng học bổng nhà nước từ những năm 1980. Khi ấy, mẹ là một trong số hàng trăm sinh viên Việt Nam có cơ hội được học tại trường đại học Nga hàng đầu – MSU. Ngày đó, học bổng hiệp định không quá hiếm hoi như bây giờ, và mẹ thường kể, 90 rúp mỗi tháng là đủ để học, sống và thậm chí là khám phá văn hóa nước Nga.
Ba mươi hai năm sau, mẹ đưa tôi đến lại nơi bà bắt đầu – Học viện Tiếng Nga và Văn hóa (IRLC), gọi thân thương là Khoa Dự bị. Nơi đây, thế hệ của mẹ từng học một năm tiếng Nga trước khi bước vào chương trình chính khóa. Khi chúng tôi bước vào văn phòng khoa, cô Irina và thầy Victor – những giảng viên lâu năm – đã đón tiếp bằng sự thân tình hiếm thấy. Tôi rụt rè nói vài câu bằng tiếng Nga còn ngượng nghịu, và rồi, mọi rào cản dường như tan biến.
Việt Nam – những sinh viên đầu tiên “đập hộp” một hành trình mới
Mẹ lật trang đầu tiên cuốn kỷ yếu kỷ niệm 60 năm thành lập khoa. Chúng tôi bàng hoàng khi thấy tấm ảnh mang dòng chú thích: “Những sinh viên Việt Nam đầu tiên – gần 50 người sang học tại MSU từ mùa thu 1954”. Hóa ra, Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên có sinh viên theo học tại IRLC, “mở hàng” cho cả một thời kỳ hợp tác giáo dục sâu rộng với Liên Xô.
Với mẹ, Khoa Dự bị từng là cả một bầu trời. Không chỉ dạy ngôn ngữ, mà còn đưa sinh viên đến thăm nhà của Tolstoy, Bảo tàng Pushkin, vòng cung vàng và nhiều địa danh lịch sử khác. Đó là nơi khơi gợi trong những sinh viên trẻ một tình yêu sâu sắc với văn hóa Nga – một thứ tình cảm mà đến tận hôm nay vẫn cháy âm ỉ trong lòng mẹ.
M.V.Lomonosov – biểu tượng không chỉ của tri thức
Đại học Tổng hợp Quốc gia Moskva mang tên M.V.Lomonosov là một biểu tượng sống động của giáo dục Nga. Thành lập từ năm 1755, MSU không chỉ là một ngôi trường – nó là niềm tự hào của nền khoa học, nơi đã sản sinh ra hàng loạt những tên tuổi lừng danh của Việt Nam như Nguyễn Văn Hiệu, Phạm Hữu Tiệp, Đàm Thanh Sơn, hay Ngô Đức Mạnh – Đại sứ Việt Nam tại Nga hiện nay.
Tôi từng đọc rằng để được vào tòa nhà chính của MSU – một trong “Bảy chị em” khổng lồ do Stalin chỉ đạo xây dựng – cần có giấy mời từ sinh viên đang theo học. May mắn thay, mẹ tôi đã kết nối được với một chị sinh viên người Việt tên là Natasha Nguyễn. Nhờ chị, tôi đã có cơ hội đặt chân vào lòng MSU, nhìn thấy tận mắt môi trường học tập mà mẹ tôi vẫn luôn kể bằng ánh mắt lấp lánh tự hào.
Khi du học Nga không còn là chuyện dễ dàng
Hiện nay, MSU là trường trực thuộc Chính phủ Nga, độc lập với Bộ Giáo dục và Khoa học Nga. Điều này đồng nghĩa, MSU không còn nằm trong danh sách các trường đại học Nga liên kết với Việt Nam theo diện xử lý nợ hay học bổng hiệp định. Muốn học tại đây, sinh viên phải thi đầu vào và tự chi trả học phí, từ 5.000 USD/năm trở lên. Con đường không còn bằng phẳng như thời của mẹ, nhưng chính điều đó lại khiến quyết định của tôi càng thêm chắc chắn: nếu được chọn, tôi vẫn muốn bước đi con đường ấy – vì những điều vô giá đang chờ đón phía trước.
Một tấm bằng chưa chắc làm nên con người, nhưng hành trình thì có thể
Điều khiến tôi xúc động nhất không phải là thứ hạng 84 thế giới của MSU theo bảng xếp hạng QS 2020, hay việc trường có hơn 33 km hành lang, 5.000 phòng học. Mà là khoảnh khắc tôi chứng kiến mẹ rơi nước mắt trong căn phòng học cũ, khi gặp lại người thầy đã giảng dạy từ ba thập kỷ trước.
Du học không phải là việc gom nhặt điểm số. Và học bổng chính phủ không đơn thuần là một khoản trợ cấp. Nó là cánh cửa mở ra những hành trình mà bạn có thể không bao giờ tưởng tượng nếu chỉ đứng yên. Học tại một trường đại học Nga danh giá như MSU, bạn không chỉ học để lấy bằng. Bạn học để sống, để hiểu và để trưởng thành.
Tại sao không?
Tôi không chắc mọi người sẽ hiểu lựa chọn của tôi. Trong khi nhiều người theo đuổi các chương trình du học Anh, Mỹ, Úc với định hướng rõ ràng và cơ hội nghề nghiệp sáng lạn, tôi lại chọn du học Nga – một hành trình mà có lẽ chỉ riêng mình tôi thấy đẹp.
Nhưng tôi tin: đôi khi, bạn không cần đợi ai hiểu, miễn là bạn hiểu chính mình. Tôi đã đọc, đã nghe, đã thấy và đã cảm. Và tôi quyết định chọn MSU. Tại sao không?