Ở tuổi 28, Trần Thị Ngọc – cựu sinh viên Khoa Triết học, Trường ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn TP.HCM – hiện đang theo học cao học tại khoa triết học, chuyên ngành Nghiên cứu triết học con người và triết học văn hoá, Trường Đại học Sư phạm quốc gia Nga. Trầm lắng, khiêm nhường, nhưng đầy nghị lực, Ngọc là một trong số ít những bạn trẻ Việt Nam chọn con đường du học Nga theo đuổi lĩnh vực tưởng chừng “khó nuốt” nhất: Triết học.
Chúng tôi tìm đến Ngọc trong một buổi chiều cuối tuần tại ký túc xá nhỏ ở Moskva, nơi Ngọc vừa hoàn thành một bài tiểu luận dày gần 20 trang viết bằng tiếng Nga. Cô sinh viên nhỏ nhắn người Bến Tre này đã mở lòng chia sẻ những trải nghiệm rất thật, rất đời, rất thấm thía – về hành trình đến với nước Nga, về những ngày đầu bỡ ngỡ, về nỗ lực vượt rào cản ngôn ngữ, và cả niềm hạnh phúc khi được sống đúng với lựa chọn của mình.
“Mình yêu nước Nga, yêu từ con người đến triết học của họ”
Vì sao bạn chọn Nga để du học, nhất là trong lĩnh vực Triết học, vốn không phải lựa chọn phổ biến? – tôi mở đầu buổi trò chuyện.
Ngọc mỉm cười, ánh mắt sáng lên một chút:
“Mình biết đến thông tin học bổng Nga từ một người bạn rất thân. Lúc đó mình đang là sinh viên năm hai ngành Triết học. Khi tìm hiểu thêm, mình nhận ra rằng Nga là một đất nước có truyền thống mạnh về lĩnh vực này. Ngoài ra, mình cũng yêu văn hóa Nga từ lâu – yêu cái lạnh, những con phố phủ tuyết, yêu Dostoevsky, Tolstoy, và những bài hát trầm buồn. Vì vậy, mình quyết tâm cố gắng học thật tốt để có thể giành được học bổng chính phủ Nga và sang đây học cao học.”
Hành trình săn học bổng: Căng thẳng, nhưng xứng đáng
Bạn đã chuẩn bị thế nào để xin được học bổng, và hành trình đó có gì đặc biệt?
“Thực sự là một hành trình dài và cần sự kiên nhẫn,” Ngọc kể. “Trước hết, mình phải cố gắng đạt bằng Giỏi khi tốt nghiệp đại học. Sau đó là quá trình làm hồ sơ xin học bổng hiệp định, với đủ loại giấy tờ: hộ chiếu, giấy khám sức khoẻ, bằng cấp, bảng điểm… tất cả đều phải dịch sang tiếng Nga, công chứng, và nộp đúng thời hạn.”
Ngọc chia sẻ thêm: “Thường thì khoảng tháng 3 mỗi năm, phía Nga sẽ thông báo chỉ tiêu và danh sách ngành học. Khi ấy bạn có khoảng một tháng để chuẩn bị. Nghe thì đơn giản, nhưng quá trình nộp hồ sơ học bổng nhà nước Nga khá căng thẳng vì đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối, kể cả dấu mộc hay định dạng văn bản. Nhưng bù lại, nếu trúng tuyển, bạn sẽ được miễn hoàn toàn học phí, được cấp ký túc xá và nhận hỗ trợ sinh hoạt hằng tháng.”
Người Nga, triết học và những buổi thảo luận không có hồi kết
Khi sang Nga, bạn thấy việc học triết khác gì so với Việt Nam?
Ngọc ngẫm nghĩ một chút rồi chậm rãi nói:
“Ở đây, sinh viên không học theo kiểu ‘nghe giảng – ghi chép’ như ở mình. Các thầy cô thường không dùng slide, cũng chẳng có bài soạn sẵn. Thay vào đó, chúng mình ngồi thành vòng tròn, mỗi người phát biểu, tranh luận, đặt câu hỏi, thậm chí phản biện lẫn nhau. Có buổi học, cả lớp chỉ nói về một khái niệm duy nhất.”
Bạn thấy áp lực không? – tôi hỏi.
“Ban đầu có. Rất áp lực. Mình từng bị ‘đứng hình’ vì không hiểu các bạn đang tranh luận gì. Nhưng sau đó mình hiểu rằng: để học triết ở Nga, bạn phải đọc. Đọc rất nhiều. Và bạn phải chủ động. Nếu chỉ ngồi yên một chỗ chờ người khác ‘nhồi kiến thức’ thì sẽ bị bỏ lại rất xa.”
Ngọc xúc động kể thêm: “Mình từng kể về Chủ tịch Hồ Chí Minh trong một buổi thảo luận về triết lý sống. Cả lớp chăm chú lắng nghe. Có thầy giáo hỏi mình rất nhiều về Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Mình cảm thấy tự hào vô cùng khi được giới thiệu về lịch sử và văn hóa Việt Nam giữa lòng nước Nga.
Tiếng Nga – thách thức lớn nhất và cũng là cơ hội trưởng thành
Bạn học tiếng Nga như thế nào để theo kịp bài giảng? – tôi tò mò hỏi.
Ngọc thở nhẹ, như thể nhớ lại một đoạn đường đầy khó nhọc:
“Tiếng Nga thực sự khó. Ngay cả học sinh Nga cũng thấy vậy. Nhưng nếu muốn học tốt thì không thể tránh được. Mình khuyên các bạn nên học trước ít nhất 1-2 năm. Dù theo diện học bổng nhà nước, bạn vẫn phải vượt qua kỳ thi sát hạch tiếng Nga sau năm dự bị. Không đậu thì phải về nước. Áp lực lớn lắm.”
Bạn có bao giờ muốn bỏ cuộc không?
“Có chứ,” Ngọc cười, “Nhưng may mắn là mình gặp được nhiều thầy cô, bạn bè người Nga rất kiên nhẫn và thân thiện. Họ không hề coi thường khi mình phát âm sai, mà còn sửa từng chút. Có người còn mang bánh ngọt tới lớp để ‘an ủi’ tụi mình sau mỗi buổi kiểm tra.”
Chi phí sinh hoạt ở Nga có cao không?
“Không quá cao nếu bạn đi theo diện học bổng hiệp định Nga,” Ngọc giải thích. “Trung bình mỗi tháng mình chi khoảng 300 đô, bao gồm ăn uống, đi lại và chi tiêu cá nhân. Nếu ở ký túc xá, giá khá rẻ – chỉ khoảng 500 nghìn đến 2 triệu đồng. Mình cũng nhận học bổng nhà nước Nga hàng tháng, đủ để sống thoải mái nếu chi tiêu hợp lý.”
Chọn Nga: Không chỉ để học, mà còn để lớn lên
Kết lại, bạn có lời khuyên nào cho các bạn trẻ Việt Nam đang có ý định du học Nga?
Ngọc nhìn xa xăm ra cửa sổ – nơi tuyết bắt đầu rơi trắng xoá:
“Nếu bạn muốn đi du học Nga, hãy chuẩn bị thật kỹ về tâm lý, ngôn ngữ, và cả nghị lực. Nhưng nếu bạn đủ đam mê, nước Nga sẽ không khiến bạn thất vọng. Nơi đây không chỉ có những trường đại học Nga uy tín, mà còn có những con người ấm áp, một nền văn hoá phong phú, và cả những bài học cuộc sống sâu sắc mà mình không thể học được ở đâu khác.”