Ở thời đại hội nhập, lựa chọn du học Nga đang trở thành hướng đi đáng cân nhắc với nhiều bạn trẻ Việt Nam, đặc biệt là những ai mong muốn tìm kiếm cơ hội học tập chất lượng với chi phí hợp lý, hoặc nhận được các chương trình học bổng hiệp định, học bổng nhà nước do chính phủ hai nước hỗ trợ. Nga không chỉ là một quốc gia có truyền thống giáo dục lâu đời, mà còn ngày càng chú trọng mở cửa cho sinh viên quốc tế thông qua các chính sách hỗ trợ, đặc biệt là học bổng chính phủ dành cho sinh viên nước ngoài. Tuy nhiên, giống như bất kỳ điểm đến du học nào, song hành với những cơ hội là vô vàn thử thách và điều cần chuẩn bị kỹ lưỡng. Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan, từ hệ thống giáo dục, ngành học nổi bật, những điểm mạnh, cho đến những khó khăn thực tế mà du học sinh tại Nga đang và sẽ phải đối mặt.
Nga trong bản đồ giáo dục quốc tế
Theo bảng xếp hạng mới nhất của Quacquarelli Symonds (QS) – một trong những tổ chức uy tín hàng đầu về giáo dục toàn cầu, Nga xếp thứ 26 trong số 50 quốc gia có hệ thống giáo dục đại học phát triển nhất. Tuy không nằm trong nhóm đầu như Mỹ, Anh hay Đức, nhưng vị trí này cho thấy sự tiến bộ đáng kể của Nga trong việc quốc tế hóa giáo dục.
Đặc biệt, số lượng sinh viên quốc tế đang ngày một gia tăng. Năm 2016, có hơn 156.000 sinh viên ngoại quốc đang theo học tại các trường đại học Nga, tăng gần 12% so với năm trước đó. Chính phủ Nga cũng đặt mục tiêu dài hạn trong việc nâng tầm giáo dục đại học, không chỉ qua đầu tư nội lực mà còn thông qua việc mở rộng hợp tác quốc tế, đặc biệt là việc cấp học bổng Nga cho sinh viên đến từ nhiều nước, trong đó có Việt Nam.
Ưu đãi học phí và chính sách học bổng hấp dẫn
Một điểm khiến Nga trở nên hấp dẫn với sinh viên quốc tế chính là chính sách học phí không phân biệt giữa sinh viên bản địa và sinh viên ngoại quốc — điều hiếm gặp ở nhiều quốc gia phát triển. Điều này đặc biệt đúng đối với các chương trình giảng dạy bằng tiếng Nga. Với các chương trình học bằng tiếng Anh, học phí sẽ cao hơn, nhưng vẫn ở mức cạnh tranh so với các quốc gia phương Tây.
Bên cạnh đó, chính phủ Nga hàng năm cung cấp khoảng 15.000 chỉ tiêu học miễn phí cho sinh viên quốc tế thông qua hệ thống học bổng chính phủ Nga. Đây là một trong những chương trình học bổng nhà nước quy mô lớn và hấp dẫn, đặc biệt với sinh viên đến từ các nước đang phát triển như Việt Nam.
Những ngành học được sinh viên quốc tế yêu thích
Các trường đại học Nga có thế mạnh ở nhiều lĩnh vực, từ khoa học cơ bản đến kỹ thuật, y học và nghệ thuật. Theo số liệu từ hãng RAEX, những ngành học được sinh viên nước ngoài lựa chọn nhiều nhất bao gồm: Khoa học tự nhiên, Y khoa, Ngữ văn, Kinh tế và quản lý, Công nghệ kỹ thuật, cũng như các ngành về văn hóa và nghệ thuật.
Một số trường đại học nổi bật thu hút đông đảo sinh viên quốc tế gồm: Đại học Quốc gia Moskva, Đại học Hữu nghị các dân tộc, Đại học Bách khoa Tomsk, Viện tiếng Nga A.S. Pushkin, và Đại học Y I.M. Sechenov. Đặc biệt, các chương trình cử nhân, chuyên khoa và thạc sĩ là lựa chọn phổ biến nhất, trong khi chương trình tiến sĩ vẫn còn ít sinh viên quốc tế theo học.
Nguồn gốc sinh viên quốc tế tại Nga
Sinh viên đến Nga học tập đến từ khắp nơi trên thế giới. Đáng chú ý, tỷ lệ lớn nhất đến từ các nước châu Á (26,6%) và khu vực Cộng đồng các quốc gia độc lập – SNG (51,9%). Một số quốc gia có số lượng sinh viên đông đảo gồm: Kazakhstan, Turkmenistan, Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam (khoảng 4.300 sinh viên), Syria, Nigeria, và thậm chí cả Đức, Pháp hay Mỹ.
Điều này không chỉ tạo nên môi trường học tập đa văn hóa, mà còn là yếu tố thuận lợi cho sinh viên Việt Nam trong việc hòa nhập, bởi cộng đồng du học sinh Việt tại Nga khá đông và gắn bó.
Những khó khăn không thể bỏ qua
Bên cạnh những cơ hội lớn, du học Nga cũng đi kèm với những thách thức nhất định mà bạn cần chuẩn bị tâm lý từ trước.
- Khác biệt văn hóa và ngôn ngữ: Một trong những trở ngại lớn nhất là tiếng Nga. Dù một số chương trình học bằng tiếng Anh đã được mở rộng, nhưng phần lớn vẫn yêu cầu trình độ tiếng Nga khá. Nhiều trường có khóa dự bị tiếng Nga kéo dài một năm để giúp sinh viên làm quen, nhưng sự khác biệt ngôn ngữ vẫn là rào cản trong đời sống hàng ngày, khi phần lớn người dân Nga chỉ sử dụng tiếng mẹ đẻ.
- Ẩm thực và sinh hoạt: Văn hóa ẩm thực Nga cũng là một “cú sốc” với nhiều sinh viên quốc tế, nhất là với những bạn quen với món ăn đậm đà, nhiều gia vị. Món ăn truyền thống Nga khá béo, ít cay và khó làm quen với người châu Á.
- Hạn chế thông tin: Nhiều website của các trường đại học chưa có bản tiếng Anh hoặc tiếng Việt, gây khó khăn trong việc tìm hiểu thông tin tuyển sinh, điều kiện học bổng và chương trình học.
- Khả năng hòa nhập xã hội: Một số khảo sát cho thấy mức độ sử dụng ngoại ngữ của người Nga còn thấp. Ngoài ra, vẫn tồn tại tâm lý bảo thủ và chưa hoàn toàn cởi mở với người nước ngoài tại một số khu vực. Tuy nhiên, tình hình đang dần cải thiện, nhất là ở các thành phố lớn như Moskva hay Saint Petersburg.
Từ hoài nghi đến yêu mến
Dẫu khó khăn là điều không thể tránh khỏi, nhưng nhiều du học sinh tại Nga cho biết họ đã nhanh chóng thích nghi và tìm thấy những trải nghiệm quý báu. Việc học tập tại một quốc gia có nền văn hóa độc đáo, cùng hệ thống giáo dục được quốc tế công nhận, giúp mở rộng tầm nhìn và phát triển năng lực toàn diện.
Một số bạn trẻ khi kết thúc chương trình học đã bày tỏ mong muốn tiếp tục làm việc và sinh sống tại Nga – điều cho thấy sự gắn bó ngày càng sâu sắc giữa sinh viên quốc tế với nước Nga.