Trong suốt nhiều thập kỷ, nước Nga (trước đây là Liên Xô) đã từng là điểm đến mơ ước của hàng ngàn sinh viên Việt Nam với các chương trình học bổng hiệp định, học bổng chính phủ, học bổng nhà nước. Họ không chỉ đến đây để tiếp thu tri thức mà còn tiếp cận một nền văn hóa giàu bản sắc, một nền giáo dục khoa học – kỹ thuật phát triển vượt trội. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, một câu hỏi lớn đang được đặt ra: Bằng tốt nghiệp đại học Nga có thực sự được công nhận và đánh giá cao ở các nước phương Tây hay không?
Công nhận văn bằng Nga: Lý thuyết và thực tế
Về mặt pháp lý, nước Nga đã tham gia Công ước Lisbon từ năm 1999 – văn kiện quốc tế quy định việc công nhận lẫn nhau các văn bằng giáo dục đại học. Điều đó có nghĩa là, xét theo lý thuyết, bằng đại học Nga phải được công nhận ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, thực tế lại không đơn giản.
Quy trình công nhận bằng cấp gồm hai giai đoạn: hợp pháp hóa và công nhận tương đương trình độ. Giai đoạn hợp pháp hóa đòi hỏi sinh viên phải hoàn tất các thủ tục như dịch thuật công chứng, xác nhận tại Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao Nga và cơ quan lãnh sự nước sở tại. Nhưng kể cả khi vượt qua giai đoạn này, vẫn không có gì đảm bảo rằng văn bằng của bạn sẽ được nhà tuyển dụng nước ngoài đánh giá cao.
Thêm vào đó, các chương trình đào tạo tại trường đại học Nga thường có phương pháp đánh giá, cấu trúc học phần và thuật ngữ chuyên môn khác biệt so với hệ thống phương Tây. Một số trình độ như “phó tiến sĩ khoa học” của Nga thậm chí không tương đương trực tiếp với học vị PhD phổ biến ở các nước phát triển. Điều này dẫn đến tình trạng sinh viên phải học bổ sung, hoặc thậm chí thi lại các môn khi muốn học tiếp hoặc làm việc ở nước ngoài.
Không phải bằng cấp, mà là kỹ năng và kinh nghiệm
Tại nhiều quốc gia phương Tây, nhà tuyển dụng thường ít quan tâm đến bạn tốt nghiệp từ đâu. Thay vào đó, điều họ thực sự muốn biết là: “Bạn có thể làm được gì?” – không phải “Bạn học ở đâu?”. Đây là điểm khác biệt lớn so với văn hóa tuyển dụng ở Nga, nơi bằng cấp – nhất là từ các trường đại học uy tín như MGIMO hay MGU – vẫn là một thước đo đáng kể.
Theo ông Luke Jones, Giám đốc thương mại của một công ty tuyển dụng quốc tế tại Nga, kinh nghiệm làm việc thực tế thường quan trọng hơn tấm bằng đại học. Ngay cả khi bạn có bằng cấp hợp lệ và đã được công nhận, nhà tuyển dụng vẫn cần bằng chứng rõ ràng rằng bạn có thể đáp ứng được yêu cầu công việc. Với các ngành đặc thù như y khoa hay luật, độ tin cậy của bằng cấp còn bị soi xét kỹ càng hơn nữa.
Hơn nữa, những người đến từ ngoài khu vực EU hoặc Mỹ thường gặp thêm bất lợi về hành lang pháp lý và thủ tục hành chính. Ngoại ngữ cũng là một rào cản không nhỏ – trình độ tiếng Anh của sinh viên Nga thường không thể so sánh với sinh viên các quốc gia nói tiếng Anh từ nhỏ như Ấn Độ, Singapore hay Philippines.
Những hướng đi mới và giải pháp thực tế
Dù vậy, không thể phủ nhận rằng du học Nga – đặc biệt theo diện học bổng nhà nước hay học bổng chính phủ – vẫn là một cơ hội học tập hấp dẫn. Để tăng giá trị của tấm bằng tốt nghiệp tại Nga, nhiều sinh viên lựa chọn các chương trình liên kết đào tạo quốc tế.
Chẳng hạn, tại Trường Đại học Kinh tế Moskva, sinh viên có thể cùng lúc nhận bằng của Nga và của Đại học Sorbonne (Pháp) hoặc Đại học Bologna (Ý). Tương tự, MGIMO cung cấp chương trình MBA kết hợp với Đại học Genève (Thụy Sĩ). Những tấm bằng kép này giúp sinh viên vượt qua phần lớn rào cản công nhận và mở rộng cơ hội nghề nghiệp quốc tế.
Ngoài ra, sinh viên tốt nghiệp từ trường đại học Nga có thể cân nhắc thực tập hoặc tu nghiệp tại nước ngoài, đồng thời tích cực công bố các nghiên cứu trên tạp chí quốc tế để xây dựng uy tín học thuật. Với chiến lược đúng đắn, sự kết hợp giữa học vấn, kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng mềm sẽ mở ra cánh cửa đến với thị trường lao động toàn cầu.