Giữa lòng thủ đô Moskva hiện đại, gần ga tàu điện ngầm Troparevo, nổi bật lên một tòa nhà lục lăng đồ sộ, uy nghi và trang nghiêm. Đó là Học viện Bộ Tổng Tham mưu các Lực lượng Vũ trang Liên bang Nga – nơi được mệnh danh là một trong những trung tâm đào tạo quân sự danh giá và lâu đời nhất nước Nga, với lịch sử gần 200 năm. Nhưng ít ai biết rằng, tại chính ngôi trường này, hàng chục sĩ quan Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục được đào tạo bài bản theo chương trình học bổng hiệp định, trở thành những cán bộ quân đội tinh nhuệ của nước nhà.
Truyền thống gần hai thế kỷ của một ngôi trường quân sự danh giá
Được thành lập từ năm 1832 dưới thời Sa hoàng Nicholas I, Học viện Bộ Tổng Tham mưu không chỉ là cái nôi của nhiều vị tướng lừng danh của quân đội Nga, mà còn là nơi đào tạo các sĩ quan cấp cao đến từ nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Ngay tại sảnh chính, tên tuổi Đại tướng Võ Nguyên Giáp – học viên từng theo học tại đây – được trang trọng khắc trên bảng Khoa Đặc biệt như một biểu tượng của tình hữu nghị Việt – Nga trong lĩnh vực quốc phòng.
Theo Thiếu tướng Vladimir F. Savchenko, Trưởng Bộ môn Tác chiến của Học viện, tại đây, học viên được tiếp cận đầy đủ cả lý thuyết lẫn thực hành về các chiến lược tác chiến hiện đại nhất, không chỉ trong thời chiến mà cả trong thời bình. Những người tốt nghiệp từ Học viện này đã giữ nhiều cương vị quan trọng trong lực lượng vũ trang của các quốc gia, trực tiếp tham gia vào việc hoạch định và điều hành các chiến dịch quy mô lớn.
Học viện quân sự và hành trình của sĩ quan Việt Nam
Chương trình du học Nga dành cho sĩ quan quân đội Việt Nam đã được triển khai liên tục từ năm 1946, và cho đến nay, hàng trăm sĩ quan đã tốt nghiệp tại các trường đại học Nga – tiêu biểu là Học viện Bộ Tổng Tham mưu. Đây là một phần trong chính sách hợp tác quốc phòng toàn diện giữa hai nước, thông qua các học bổng nhà nước hoặc học bổng chính phủ dành riêng cho khối lực lượng vũ trang.
Hiện tại, có 9 sĩ quan Việt Nam đang theo học tại Học viện. Chương trình kéo dài 2 năm, trong đó năm đầu tập trung vào việc học tiếng Nga, năm sau là giai đoạn học chuyên môn. Bài giảng được tổ chức chuyên sâu, kết hợp chặt chẽ giữa mô phỏng chiến trường bằng học cụ máy tính và thảo luận trực tiếp với giảng viên – nhiều người trong số đó từng tham chiến hoặc đảm nhiệm cương vị chỉ huy thực tế.
Những thử thách vượt ngưỡng và nỗ lực bền bỉ
Điều kiện học tập tại Học viện rất hiện đại và đầy đủ. Các sĩ quan được tiếp cận thư viện chuyên ngành, hệ thống học liệu số, mô hình tác chiến, cùng với không gian sinh hoạt đầy tiện nghi trong khuôn viên học viện. Tuy nhiên, thử thách lớn nhất lại đến từ chính rào cản ngôn ngữ – một điều không dễ vượt qua với thời gian đào tạo chỉ gói gọn trong 10 tháng đầu tiên dành cho tiếng Nga.
Bà Marina A. Stepanovna, giảng viên cao cấp khoa tiếng Nga, cho biết: “Chúng tôi phải giúp học viên Việt Nam có thể nghe hiểu và phản hồi các nội dung chuyên môn trong một khoảng thời gian rất ngắn. Đây là áp lực không nhỏ, nhưng sinh viên Việt Nam có tinh thần học tập rất nghiêm túc. Họ thường học suốt đêm nếu bài quá khó, điều đó khiến chúng tôi rất trân trọng.”
Đại tá Nguyễn Chí Linh, từng là Phó sư trưởng Sư đoàn 330 (Quân khu 9), chia sẻ: “Khó khăn lớn nhất với chúng tôi không phải kiến thức quân sự mà là ngôn ngữ. Tuy nhiên, nhờ sự hỗ trợ tận tình từ các giảng viên Nga và sự đoàn kết giữa các học viên Việt Nam, chúng tôi vẫn kiên trì theo đuổi mục tiêu.”
Cơ hội học hỏi từ nền quân sự tiên tiến
Điểm nổi bật của chương trình học bổng Nga dành cho sĩ quan Việt Nam là sự tiếp cận với tri thức quân sự hiện đại bậc nhất thế giới. Không chỉ học từ giảng viên là những chuyên gia giàu kinh nghiệm thực chiến, các học viên còn có cơ hội tiếp xúc và trao đổi với đồng nghiệp đến từ nhiều quốc gia khác – mở rộng tầm nhìn chiến lược và hiểu biết quốc tế.
Ông Nguyễn Phụng Tuấn – nguyên Sư trưởng Sư đoàn Không quân 372 – cho biết: “Học tập tại Nga là một vinh dự lớn. Chúng tôi không chỉ học kiến thức mà còn học cách tổ chức, điều hành, tư duy chiến lược trong điều kiện hiện đại. Đây là những kỹ năng rất quý báu mà chúng tôi sẽ đem về áp dụng trong thực tiễn tại Việt Nam.”
Khẳng định năng lực trên đấu trường quốc tế
Theo Thiếu tướng Savchenko, trong số 5 sĩ quan Việt Nam đang học chuyên môn tại Học viện hiện nay, phần lớn đều đạt điểm số khá cao. Điều này cho thấy năng lực tiếp thu và thích nghi tốt của sĩ quan Việt Nam trong môi trường học tập quốc tế có tính cạnh tranh và chuyên môn hóa rất cao. Học viện cũng ghi nhận sự nỗ lực và thành tích xuất sắc của các thế hệ học viên Việt Nam trong suốt nhiều thập kỷ qua.
Học viện từng vinh dự được trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh – phần thưởng cao quý mà Nhà nước Việt Nam dành cho những đóng góp tích cực trong việc đào tạo cán bộ quân sự, đặc biệt trong thời kỳ đất nước đang đấu tranh giành độc lập, thống nhất.
Mối quan hệ chiến lược Việt – Nga được nuôi dưỡng từ nền giáo dục quân sự
Việc duy trì và phát triển các chương trình học bổng chính phủ Nga dành cho sĩ quan Việt Nam không chỉ mang giá trị về mặt học thuật hay chuyên môn, mà còn là biểu tượng cho mối quan hệ chiến lược toàn diện giữa hai quốc gia. Trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động, việc xây dựng một lực lượng sĩ quan quân đội có trình độ, hiểu biết sâu sắc về quân sự quốc tế, là nhiệm vụ mang tầm chiến lược quốc gia.
Cuộc chia tay ngắn ngủi với các sĩ quan Việt Nam đang theo học tại Học viện Bộ Tổng Tham mưu khiến chúng tôi trăn trở, nhưng cũng đầy tự hào. Bởi sự hiện diện của họ ở đây không chỉ đơn thuần là một hành trình học tập, mà là minh chứng sống động cho tình hữu nghị Việt – Nga được xây dựng từ máu, mồ hôi và khát vọng bảo vệ hòa bình, độc lập, chủ quyền dân tộc.