Vào những năm 70-80 của thế kỷ XX, tiếng Nga là một ngôn ngữ quen thuộc, một phần không thể thiếu trong đời sống học đường và xã hội Việt Nam. Dưới ánh sáng của sự hợp tác quốc tế và những mối quan hệ thân thiết giữa Việt Nam và Liên Xô cũ, tiếng Nga không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là cầu nối tinh thần giữa hai dân tộc. Còn nhớ, nhân kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười Nga cách đây vài năm, khán giả VTV lần đầu được biết tới bài hát “Tiếng Nga mãi cùng ta”, do 2 giảng viên trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội, 2 nhạc sĩ nghiệp dư: Phan Văn Bích và Lê Văn Nhân trình bày. Giai điệu thiết tha cùng ngôn từ trong sáng, dễ cảm nhận, bài hát đã được nhiều khán giả yêu thích, nhất là những người từng học, từng yêu tiếng Nga một thời:
Kìa ai đang say sưa theo tiếng Anh, hay tiếng Pháp
Còn tôi yêu say tiếng Nga như cuộc đời tha thiết
Giục ta đi xây tương lai sáng ngời ước mơ
Yêu sao câu thơ ngân nga thắm tình Puskin…
Đừng nói, đừng nói từ biệt, bạn quý của ta
Đừng nói câu từ biệt
Mãi mãi tiếng Nga cùng ta…
Tuy nhiên, thời gian trôi qua, bối cảnh đã thay đổi và tiếng Nga dần mất đi sự hiện diện nổi bật trong các trường học cũng như trong đời sống thường nhật. Vậy, điều gì khiến cho tiếng Nga ngày nay không còn giữ được sức hấp dẫn như trước? Liệu cơ hội du học Nga và các chương trình học bổng Nga có còn thu hút được các sinh viên Việt Nam như xưa?
Tiếng Nga: Ngôn ngữ của một thời vàng son
Việt Nam và Liên xô (cũ), Hoà Bình và người Nga, tiếng Nga… là điều mà những năm 70, 80 của thế kỷ trước, mọi điều tưởng như vẫn còn như hôm qua. Nhà máy thủy điện Hoà Bình, nơi hàng ngàn lượt chuyên gia Liên Xô gắn bó suốt từ năm 1979-1994. Tổng công trình sư Bô-ga-tren-cô và những cái tên khác từng được vang lên trong những đợt lấp sông, khánh thành tổ máy thuỷ điện. Làng Nga bên sông Đà (thuộc phường Hữu Nghị) có gần 100 toà nhà đẹp, kiên cố – nơi những gia đình chuyên gia sinh sống là không gian thu nhỏ của nước Nga. Trên những con đường Thịnh Lang, chợ Phương Lâm…, hình ảnh những cô bé Na-ta-sa, Vô-va đi chợ cùng cha, mẹ mỗi sáng chủ nhật cùng những âm thanh Nga Khơ-ra-xô, đa, đa, nhét, nhe nghe đến quen tai của bao người. Ngày đó, ngôn ngữ Nga có một đời sống mạnh mẽ… Những dòng chữ Nga xen lẫn những dòng chữ Việt được thấy ở những thành xe, xưởng thợ, khu công nhân… Có thể Bức thư thế kỷ gửi thế hệ mai sau nói về những người thợ sông Đà sát cánh cùng những người bạn Nga làm nên dòng sông ánh sáng…
Cũng ở ngay phía chân đập Nhà máy thuỷ điện, từ năm 1982, lớp chuyên Nga đầu tiên của trường THPT chuyên Hoàng Văn Thụ cũng như của tỉnh Hà Sơn Bình cũ) được hình thành. Một nhân vật đặc biệt của các thế hệ chuyên Nga – thầy Phùng Văn Miều (nhà giáo ưu tú) vẫn không thể quên không khí học tiếng Nga những ngày đó. Thầy nhớ lại:
Các em học sinh chuyên Nga có nhiều điều kiện để trau dồi thêm ngôn ngữ tiếng Nga. Những buổi giao lưu với học sinh Nga, dịp lễ kỷ niệm của 2 nước, thầy, trò chúng tôi được sống trong không gian tiếng Nga thật ấn tượng. Không chỉ là tình yêu dành cho tiếng Nga mà còn là tình cảm dành cho đất nước Lê Nin vĩ đại đã sát cánh cùng Việt Nam qua bao thăng trầm. Cũng vì tình yêu đó, thầy và trò đã hăng say giảng dạy, học tập.
Những mùa qủa ngọt đầu tiên đã đến. Năm 1985, Vũ Huyền Nga, lứa học sinh chuyên Nga đầu tiên đã đoạt giải nhì học sinh giỏi quốc gia rồi năm 1988 có thêm 3 giải quốc gia của các em Hoàng Thu Hà, Trần Hoài Thu, Trần Minh Hường… Sau này, tổng kết số giải học sinh quốc gia môn tiếng Nga của trường THPT chuyên Hoàng Văn Thụ, dẫu có đến 81 giải (5 giải nhất, 9 giải nhì, 37 giải ba và 30 giải khuyến khích), thầy vẫn bồi hồi xúc động nhớ về 4 giải của những năm 80 đó. Đáng nhớ vì là sự khởi đầu, cũng là thật đáng vinh danh vì đội tuyển thi học sinh giỏi quốc gia môn tiếng Nga là của thời Hà Sơn Bình vốn có học sinh giỏi tiếng Nga của Hà Đông, Sơn Tây…Vậy mà các học trò trường Hoàng đã khẳng định được mình.
Gắn bó với giảng dạy tiếng Nga, thầy Miều có nhiều kỷ niệm với tiếng Nga, nước Nga. Thầy có 2 lần được đi thăm Liên Xô, được Hội hữu nghị Xô – Việt trao bằng danh dự. Trong ngôi nhà thoáng, mát ở tổ 4 (phường Thịnh Lang – TPHB), Thầy vẫn giữ những cuốn sổ lưu niệm của học sinh 3 lớp chuyên Nga ngày ấy cùng những con lật đật rất Nga mà bao trẻ em Việt yêu thích. Thời gian dần trôi, những dòng lưu bút bằng tiếng Nga của học trò cũng nhạt phai màu mực nhưng kỷ niệm những giờ lên lớp học tập, giảng dạy của thầy, trò chuyên Nga vẫn tươi rói. Thầy vui vì 2 học trò ngày xưa, giờ lại là cô giáo dạy các lớp chuyên Nga (cô Mai Anh, Hồng Nhung); một số học sinh cũ vẫn sử dụng tiếng Nga vào công việc chuyên môn ở các đơn vị quân đội, học viện, các đại sứ quán…
Tiếng Nga trong các trường học và cơ hội du học Nga
Tuy nhiên, theo thời gian, khi mà Liên Xô tan rã và các mối quan hệ quốc tế thay đổi, tiếng Nga không còn giữ được vị thế như trước. Một trong những nguyên nhân rõ rệt nhất là sự thay đổi trong chương trình giảng dạy tại các trường học. Nhiều trường không còn giảng dạy tiếng Nga hoặc giảm thiểu giờ học ngôn ngữ này, nhường chỗ cho các ngoại ngữ khác như tiếng Anh hay tiếng Trung.
Một phần lý do nữa là sự chuyển dịch nhu cầu của thị trường lao động. Trong khi tiếng Nga từng là một lợi thế lớn, đặc biệt đối với những ai mong muốn làm việc với các đối tác quốc tế, thì hiện nay, tiếng Anh đã trở thành ngôn ngữ chung trong giao tiếp quốc tế. Tuy vậy, đối với những ai vẫn còn tình yêu đặc biệt với ngôn ngữ này, tiếng Nga vẫn có giá trị riêng biệt.
Đối với các sinh viên Việt Nam, cơ hội du học tại các trường đại học Nga vẫn luôn có, đặc biệt là nhờ vào các học bổng hiệp định, học bổng chính phủ, và các học bổng nhà nước từ Chính phủ Nga. Hàng năm, các chương trình du học Nga thu hút không ít sinh viên với mong muốn học tập tại các trường đại học danh tiếng của Nga, nơi có nền giáo dục lâu đời và các ngành học đa dạng.
Học bổng Nga: Cơ hội du học và phát triển nghề nghiệp
Mặc dù tiếng Nga không còn là sự lựa chọn phổ biến trong giới học sinh, nhưng các chương trình học bổng Nga vẫn mang lại nhiều cơ hội cho những ai muốn học tập và nghiên cứu tại xứ sở bạch dương. Các học bổng hiệp định giữa Việt Nam và Nga không chỉ dành cho những sinh viên theo học các ngành liên quan đến tiếng Nga, mà còn mở rộng ra các lĩnh vực khác như kỹ thuật, kinh tế, y học và nghệ thuật.
Học bổng Nga, đặc biệt là các học bổng chính phủ, là một cơ hội tuyệt vời để các sinh viên Việt Nam có thể tiếp cận nền giáo dục chất lượng, phát triển bản thân và mở rộng tầm nhìn quốc tế. Bằng việc học tại các trường đại học Nga, sinh viên có thể không chỉ học tiếng Nga mà còn được trải nghiệm một nền văn hóa độc đáo và phong phú, đồng thời phát triển các kỹ năng giao tiếp, nghiên cứu và sáng tạo.
Nhìn lại hành trình của tiếng Nga tại Việt Nam
Dù tiếng Nga không còn là ngôn ngữ phổ biến trong các trường học như trước, nhưng những ký ức về một thời vàng son của ngôn ngữ này vẫn sống mãi trong lòng những người từng gắn bó với nó. Những buổi học, những kỷ niệm du học, những bài hát về tình hữu nghị giữa Việt Nam và Nga vẫn là minh chứng sống động về sự gắn kết lâu dài giữa hai quốc gia.
Ngày nay, dù có những thay đổi trong xu hướng học tập và nhu cầu lao động, nhưng tiếng Nga vẫn luôn có một vị trí đặc biệt trong tâm trí những người yêu mến nó. Cũng giống như các học bổng Nga mà Chính phủ Nga dành tặng các sinh viên Việt Nam, tiếng Nga không chỉ là một ngôn ngữ, mà là cầu nối văn hóa, là tấm vé mở ra những cơ hội học hỏi và phát triển trong một thế giới toàn cầu hóa.
Với những chương trình du học Nga ngày càng đa dạng và phong phú, tiếng Nga sẽ luôn là người bạn đồng hành, hỗ trợ sinh viên Việt Nam khám phá thế giới, tìm kiếm những cơ hội nghề nghiệp mới, và tiếp tục xây dựng những cây cầu tình hữu nghị giữa hai quốc gia.